Kilka tygodni temu w tekście pt. ”Sprawiedliwie o sprawiedliwości” pisałem o zmianach podejmowanych w Ministerstwie Sprawiedliwości dotyczących stanu sądownictwa i prokuratury. Mimo upływu tak krótkiego czasu chcę jeszcze raz wrócić do tego tematu, gdyż jest on bardzo ważny w aspekcie nie tylko już wymiaru sprawiedliwości sensu stricte, ale także w szerszym kontekście poczucia bezpieczeństwa obywateli. Przyczynkiem do tego jest projekt ustawy o ustroju sądów powszechnych jaki 03 marca br. przedstawiła w Sejmie pani minister Hanna Suchocka.
Jest to jedna z 30 inicjatyw legislacyjnych Ministerstwa Sprawiedliwości mających służyć poprawie omawianej sytuacji ale jest to przedsięwzięcie szczególne, gdyż ma fundamentalne znaczenie dla dzialalności sądów w Polsce. Celem nowej ustawy jest stworzenie funkcjonalnego systemu sądów powszechnych zdolnych do sprawnego i efektywnego realizowania zadań wymiaru sprawiedliwości. Z tych też powodów przewiduje się m. in. nowy model organizacyjny sądownictwa obejmujący trzy szczeble. W ramach szczebla pierwszego mają działać sądy grodzkie jako wydziały sądów rejonowych i same sądy rejonowe. Do zadań sadów grodzkich należeć ma rozpatrywanie drobniejszych spraw cywilnych i karnych w uproszczonych i przyspieszonych procedurach, natomiast sądy rejonowe, które będą orzekać wyłącznie jako sądy pierwszej instancji, będą rozpatrywały wszystkie sprawy przewidziane dla nich przepisami ustaw procesowych w ramach spraw cywilnych, karnych, rodzinnych i nieletnich, prawa pracy oraz spraw związanych z prowadzeniem ksiąg wieczystych. Tu również usytuowane zostaną sprawy egzekucyjne i nadzór judykacyjny. Kolejnym szczeblem mają być sądy okręgowe jako sądy pierwszej i drugiej instancji. Zajmować się będą już tylko najpoważniejszymi sprawami cywilnymi i karnymi oraz niektórymi sprawami z zakresu ubezpieczeń społecznych i spraw gospodarczych o dużej wartości przedmiotu sporu. Sądy te mają także prowadzić nadzór administracyjny nad sądami rejonowymi. Trzecim szczeblem będą sądy apelacyjne działające wyłączne jako sądy odwoławcze od orzeczeń sądów okręgowych.
Oczywiście, poprawie obecnego stanu rzeczy służyć mają nie tylko zmiany organizacyjno-strukturalne w sądach, lecz także takie, które dotyczą usprawnienia dzialalności sędziów oraz administracji sądowej i całego otoczenia. Jeśli chodzi o samych sędziów, projekt przewiduje znaczne wzmocnienie ich pozycji zawodowej i materialnej. Proponuje się mianowicie wprowadzenie dłuższej, siedmioletniej kadencji prezesów i wiceprezesów sądów okręgowych i apelacyjnych, przywraca się system powoływania prezesów przez Ministra Sprawiedliwości z możliwością odwołania jedynie z przyczyn nienależytego pełnienia swojej funkcji. Co ważne, prezesi sądów mają być również uwolnieni od czynności o charakterze gospodarczym i finansowym, które przejmą dyrektorzy sądów. Nowością jest także propozycja, aby obsada wolnych stanowisk sędziowskich odbywała się w drodze otwartego konkursu zgłoszeń na podstawie obwieszczeń w Monitorze Polskim. Projekt wprowadza też, jak już wspomniałem, nowy system wynagradzania sędziów tworząc dla każdego stanowiska sędziowskiego trzy stawki wynagrodzenia zasadniczego. Ten element projektowanych przepisów wraz z propozycjami mającymi na celu wzmocnienie pozycji zawodu sędziowskiego i stworzenie z niego ”korony zawodów prawniczych” powinien służyć zdecydowanemu podniesieniu wiedzy i kwalifikacji sędziów w przyszłości, a przede wszystkim większemu zainteresowaniu prawników tą, jakże ważną dla państwa i społeczeństwa, profesją.
Adam St. Szejnfeld
Poseł na Sejm RP
